75 Jaar geleden, op 27 januari 1945, werd het kamp Auschwitz-Birkenau bereikt door het Russische Rode Leger. Auschwitz werd in 1940 als concentratiekamp gebouwd en twee jaar later werd het uitgebreid met kamp Birkenau, dat dienst deed als vernietigingskamp. Circa 1,5 miljoen mensen, voor het overgrote deel Joden, werden naar deze kampen gedeporteerd en ongeveer 1,1 miljoen van hen werden de gaskamers in gedreven of doodgeschoten.
Toen het Rode Leger eind 1944 dichterbij kwam, begonnen de nazi’s te vernietigen. De gaskamers werden opgeblazen en de slachtoffers werden opgegraven om verbrand te worden. Ook vonden de zogeheten dodenmarsen plaats waarbij de uitgemergelde bewoners van de kampen te voet door barre winterse omstandigheden naar andere kampen moesten. Als je neerviel werd je ter plekke doodgeschoten.
Er zijn vele documentaires over beide kampen gemaakt en vrijwel allemaal hebben ze aandacht voor het enorme menselijke leed dat hier is geschied. Er komen regelmatig overlevenden of hun nabestaanden aan het woord. Maar wanneer de laatste levende getuigen van de Holocaust gestorven zijn, is het de plek van de misdaad zelf die de herinnering in leven kan houden.
In de documentaire Het geheugen van Auschwitz staat de conservatie van Auschwitz-Birkenau centraal. Hoe wordt de herinnering aan een van de gruwelijkste plekken uit de geschiedenis bewaard? De kampen zijn neergezet om slechts enkele jaren dienst te doen. Dat houdt in dat veel gebouwen in zo’n slechte staat verkeren dat het bezoeken hiervan gevaarlijk wordt. Moet je de barakken geheel opnieuw opbouwen, of moet je zo veel mogelijk de oude gebouwen intact laten en zodanig restaureren dat ze nog jaren meekunnen zonder het eigene aan te tasten?
Voor dit dilemma staan museumdirecteur Piotr Cywiński en zijn team. De documentaire volgt de jonge conservatoren die belast zijn met deze opdracht. Hoe herstel je een op instorten staande barak zonder nieuwe materialen toe te voegen? Hoe bewaar je het authentieke karakter? Het is een uitdaging en een zeer tijdrovende klus om dit op een goede wijze te doen. De documentaire laat ook een overlevende aan het woord: de Poolse Sofia, die vertelt hoe het kamp er destijds uitzag.
Deze voorstelling kwam tot stand in samenwerking met Synagoge Delft. De regisseur van de film zal bij de vertoning aanwezig zijn.