Varda par Agnès (2019) is de laatste film van en met de Franse filmmaker Agnès Varda, die eind maart op negentigjarige leeftijd overleed. Het is een soort masterclass met fragmenten, ontmoetingen en herinneringen onder het motto ‘inspiratie, creatie en delen’. Varda gaat uitgebreid in op haar ideeën over film en haar werkwijze, bijvoorbeeld aan de hand van haar vroege speelfilm Le bonheur (1965) en haar laatste documentaire, Visages villages (2017), die deze maand ook worden vertoond.
Varda begon haar carrière als fotografe. Van het portretteren van toneelacteurs en het vastleggen van theaterscènes was het een kleine stap naar het ensceneren van foto’s en het in beweging brengen van beelden. Tientallen jaren maakte ze speelfilms, documentaires en persoonlijke films op de grens van documentaire en fictie. Deze eeuw sloeg ze met behulp van moderne (digitale) opname- en projectiemogelijkheden nieuwe wegen in als filmer en als ‘visual artist’. Zo maakte ze installaties waarin ze haar filmmateriaal recyclede.
In haar eerste film La Pointe Courte (1955) combineerde ze een liefdesverhaal met documentairebeelden van een Frans vissersdorp. Met deze film was ze een voorbode van een generatie Franse filmers die onder de naam ‘Nouvelle Vague’ bekend zou worden, zoals François Truffaut en Jean-Luc Godard.
Na haar beroemde zwart-witfilm Cléo de 5 à 7 maakt ze de kleurrijke speelfilm Le bonheur (1965). Hierin toont ze een gelukkig getrouwd stel met twee schattige kinderen, overigens gespeeld door acteur Jean-Claude Drouot en zijn werkelijke vrouw en kinderen. In Varda par Agnès vertelt Varda dat ze voor deze film, geïnspireerd door impressionistische schilders, het cliché van een gelukkig gezin wilde laten zien. De man denkt dat hij nog gelukkiger kan worden, zijn geluk kan ‘stapelen’, zoals Varda zegt. De film oordeelt niet over hem of zijn vrouw, maar wordt door de regisseur vijftig jaar later in Varda par Agnès omschreven als ‘een mooie perzik met een worm erin’.
Agnès Varda had oog voor alles wat er op haar pad kwam bij het filmen en wist steeds onverwachte ontwikkelingen en observaties te verwerken in haar films. Ze bleef tot ver in de tachtig actief, maar omdat ze de laatste jaren steeds slechter zag, werkte ze voor Visages villages (2017) samen met de 33-jarige fotograaf JR. Samen rijden ze in zijn bestelbusje in de vorm van een reusachtig fototoestel door Franse dorpen, waar ze portretten van bewoners maken. Dat lijkt een bescheiden ambitie, maar ze hebben een lumineus idee: de portretten worden opgeblazen tot reusachtige zwart-witposters, die JR eigenhandig op de muren van hun huizen of werkplekken plakt. Varda’s speelsheid valt perfect samen met JR’s energie. Varda is zoals altijd een verrukkelijke reisleider langs Franse dorpen, waar zij en JR met ontwapenende grapjes en onderlinge plagerijtjes de bewoners bewegen mee te doen en hun verhalen te delen. Visages villages is een hartverwarmende en ontroerende roadmovie over de kracht van de verbeelding en vergankelijkheid.